OBCY W NAS

W kilku filmach s.f. obecnego i minionego sezonu wyraźnie widoczna jest pewna ideowa tendencja. Polega ona na odwróceniu dotychczasowo prezentowanych ról „obcych” (w szeroko pojętym znaczeniu tego słowa) i „swoich”. Takie odwracanie filmowych ról nie jest niczym nowym w tym gatunku i najczęściej wiąże się z pewnym politycznym przewrotem ideologicznym. Najbardziej oczywisty przykład z przeszłości to ukazywanie obcych w amerykańskich filmach z lat 50-tych, a więc z okresu zimnej wojny, jako złowrogich najeźdźców oraz kontrastujący wobec tej wizji hippisowski w wymowie styl filmów Spielberga („E.T.”, „Bliskie Spotkania...”), przekornie i zaskakująco wówczas ukazujący kosmitów jako łagodne, niosące pokój istoty. Takich przewrotów było później w kinie jeszcze kilka, nie zawsze ściśle związanych z aktualna polityką, ale często przynajmniej o nią zahaczających.
Obecnego przełomu trudno nie wiązać z polityką, a właściwie krytyką polityki, prowadzonej za niedawno zakończonych rządów Busha, czy szerzej - ugrupowań konserwatywno - republikańskich.
W ciągu zaledwie kilku miesięcy na ekranach kin pojawiły się co najmniej trzy tytuły science-fiction( a wkrótce pojawi się kolejny), w których następuje załamanie się opozycji „obcy-swój”.
W „Terminatorze - Ocalenie” (reż. McG) mamy sytuację, w której wzbudzający największą sympatię widzów, a także najbardziej uczuciowy bohater - Marcus Wright, jest robotem przekonanym o tym , że jest człowiekiem. Jednak kiedy odkrywa okrutną prawdę o sobie, jego czyny nie przestają być mniej heroiczne, czy napełnione troską o innych. Rzekłbym, że wręcz przeciwnie. W historii, w której podział na dobrych i złych jest dość oczywisty, następuje załamanie tej oczywistej opozycji. Bo oto bohater uznany przez odbiorcę za „swojego” okazuje się „obcym”.
Ten sam problem, ale z nieco innego punktu widzenia ukazuje( bardzo zresztą wizualnie podobny do czwartego „Terminatora”) „Dystrykt 9”(reż. Neill Blomkamp). Tu jednak z początku nie mamy konkretnej sugestii, kogo należy obdarzyć sympatią. Zarówno „swoi” przedstawiciele zbrojeniowej korporacji, jak i „obcy” kosmici mogą wzbudzać w podobnym stopniu odrazę. Z czasem dopiero nasza sympatia wyraźnie zmierza w kierunku „krewetek”(głównie za sprawą wyróżniającego się emocjonalnie i intelektualnie rebelianta i jego rozbrajającego dziecięcym infantylizmem syneczka) i nieszczęsnego głównego bohatera. Jednak w jego przypadku nie tyle należy mówić o autentycznej sympatii, co zwykłym współczuciu. Marcus jako antybohater pakuje się w sytuację na tyle tragiczną, że dopiero kiedy zatraca swoje odrażające „ja” i zaczyna stawać się jednym z „nich” staje się postacią, o której losy zaczynamy się troszczyć.
Ideologiczna wymowa filmu jest wręcz podstawówkowo klarowna. Problem segregacji rasowej i ogólnie pojętej nietolerancji inności ubrany w sztafaż s.f. zyskuje jednak nader świeży, wyjątkowo sugestywny wymiar.
W przypadkach obu tych filmów mamy jednak dość standardową prawidłowość opowiadania historii z ludzkiego punktu widzenia. I oto właśnie wchodzi na ekrany film animowany, który o ile technicznie pozostaje daleko w tyle za hitami dreamworksa, czy pixara, o tyle ideowo jest wyjątkowo nowatorski. W filmie „Terra 3D” Mamy bowiem ukazaną historię walki o planetę między obcymi a ludźmi, opowiedzianą z punktu widzenia obcych. Ich rodzima planeta zostaje zaatakowana przez kosmiczna flotę ludzi, gotowych nie liczyć się z żadną przeszkodą w imię konieczności przedłużenia gatunku. Na szczególną uwagę zasługuje tu postać admirała, którego wygląd zewnętrzny jak i poglądy jakie reprezentuje, upodabniają go aż zbyt nachalnie do poprzedniego prezydenta republikanów.
Dylemat moralny przed jakim staje zarówno główny bohater, jak i młodzi widzowie nie jest jednak tak oczywisty. Tym bardziej cieszy fakt, że nie karmi się dzieci i młodzieży bezmyślnymi papkami, ale również produkcjami zmuszającymi do nieco głębszej refleksji.
Na tle tych filmów (a zwłaszcza tego ostatniego) zbliżająca się megaprodukcja Jamesa Camerona, „Avatar” wypada mało oryginalnie, jeżeli chodzi o fabułę(nie będę pisał o czym ma być film, bo wszystko jasno wynika ze zwiastunu, który można obejrzeć po kliknięciu w obrazek poniżej). Prawdopodobnie będzie tylko kolejnym przykładem rozliczenia się kina sf z systemem politycznym, który w imię walki o demokrację, za priorytet wyznaczał sobie militarną dominację nad tzw. „narodami łobuzerskimi”. Myślę, że dla Busha problem rozróżnienia na „obcych” i „swoich” po prostu nie istniał.